04.11.2021Przemysław ProlejkoSektor produkcji elektroniki należy do grona najszybciej rozwijających się branż przemysłowych, zarówno na rynkach globalnych, jak i w Polsce. Na taki stan rzeczy wpływa z jednej strony dynamiczny i zaawansowany rozwój technologii, z drugiej zaś postępująca automatyzacja przedsiębiorstw różnych sektorów przemysłowych, uzależnionych w coraz większym stopniu od dostaw komponentów elektronicznych.
Elektronika stała się nieodzowna w wielu obszarach - zaczynając od elektroniki użytkowej obecnej w każdym domu, poprzez rozwiązania specjalistyczne, wspierające różne branże, aż po profesjonalne zastosowania w aplikacjach przemysłowych. Trend elektronizacji naszego życia będzie się nasilał, kolejne obszary będą coraz ściślej nasycone wytworzonymi przez nią produktami.
Choć rozwój branży produkcji elektroniki - w tym również kontraktowej produkcji elektroniki - będzie postępował, nie oznacza to, iż ten sektor gospodarki nie stoi przed swoistymi wyzwaniami. Poniżej omawiamy te kluczowe, stojące przed branżą EMS w Polsce.
Rosnące stawki pracownicze produkcji elektroniki w Polsce
Mimo sukcesywnie rosnących zarobków pracowników, Polska nadal pozostaje atrakcyjną lokalizacją pod względem ponoszonych kosztów pracowniczych, w stosunku do krajów Europy Zachodniej. Polscy pracownicy są dobrze wykwalifikowani, a jednocześnie zarabiają znacznie mniej niż analogiczni specjaliści Starej Unii Europejskiej. Trend przewagi kosztowej dla pracodawców będzie się prawdopodobnie utrzymywać w kolejnych latach, ponieważ płace w Polsce rosną o jeden punkt procentowy szybciej niż wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych (złożona roczna stopa wzrostu, 2009-2013).
Ponieważ w czasie przewaga kosztowa będzie malała (zbliżając wynagrodzenia do stawek krajów Europy Zachodniej), polski kontraktowy producent elektroniki może zyskiwać na oferowaniu wartości dodanych - dzięki wysoko wykwalifikowanym oraz doświadczonym pracownikom. Będzie to wymagało nieustannego podnoszenia kwalifikacji, dostosowania oferty edukacyjnej do potrzeb biznesu, zwiększenia innowacyjności, wzmocnienia marki poszczególnych EMS`ów oraz wdrożenia optymalnych praktyk zarządczych.
Postępująca automatyzacja montażu PCB
Konkurencyjne stawki pracownicze nie są jedyną korzyścią, jaką oferuje Polska i polski kontraktowy producent elektroniki. Rynek krajowy szybko ewoluuje. Dostawcy, którzy skupiają się na montażu, cenie per położony element, zaczynają tracić odbiorców swoich usług. Wymagania klientów rosną, stając się powoli standardem, a jednym z nich jest postępująca automatyzacja procesu produkcji.
Dotrzymanie tempa w rozwoju technologicznym dla krajowych EMS jest w mniejszym stopniu wyzwaniem związanym ze świadomością zmian i potrzeby ciągłego rozwoju, a bardziej związanym z posiadanym kapitałem oraz zasobem wiedzy budowanej latami w ramach organizacji.
Niedokapitalizowany przemysł branży elektronicznej, którego przedstawicielami są głównie małe oraz średnie przedsiębiorstwa, by nadążyć za wymaganiami rynku, wykorzystywał dotacje ze środków Unijnych - Polska pozostaje jednym z liderów Państw Członkowskich pod względem efektywności wykorzystania puli przyznanego wsparcia - jednak granty Wspólnoty kończą się, w związku z czym wyczerpuje się jedna z ważnych dróg pozyskiwania finansowania własnego rozwoju. Drugim, równie ważnym źródłem subsydiowania rozwoju, są inwestycje partnerów zagranicznych, stawiających na rozwój polskich partnerów. Wiedza, umiejętności oraz doświadczenie polskich EMS dzięki temu stale rosną, pozwalając na realizację coraz bardziej zaawansowanych projektów na warunkach partnerskich.
Innowacje - Przemysł 4.0 dla produkcji elektroniki
Przewiduje się, że jednym ze sposobów na zwiększenie marż w branży outsourcingu pakowania i testowania układów scalonych (ang. Outsourcing of Assembly and Test; OSAT) jest wdrażanie nowych technologii i rozwiązań w ramach koncepcji Przemysłu 4.0. Najważniejszą korzyścią, jaką mogą one przynieść branży OSAT, jest zmniejszenie liczby pracowników, dzięki automatyzacji oraz usprawnienie łańcucha dostaw.
Branża OSAT jest jednym z największych pracodawców w przemyśle elektronicznym - to właśnie duże potrzeby w zakresie wykonywania czynności manualnych sprawiły, że najbardziej rozwinęła się na terenie Azji, gdzie płace były znacznie niższe w porównaniu z innymi częściami świata. Obecnie jednak trendy ulegają zmianie - wynagrodzenia, w odpowiedzi na oczekiwania pracowników azjatyckich, rosną.
Automatyzacja oraz inne rozwiązania techniczne powiązane z nurtem Przemysłu 4.0, takie jak Przemysłowy Internet Rzeczy czy stosowanie na szerszą skalę systemów opartych o sztuczną inteligencję, pozwalają na wprowadzenie szeregu usprawnień. Należą do nich min. uefektywnienie konserwacji predykcyjnej, efektywniejsza optymalizacja wydajności maszyn i linii produkcyjnych, czy zastosowanie robotów współpracujących, które umożliwiają automatyzację wcześniej nie nadających się do zautomatyzowania etapów procesu.
Zgodnie z przewidywaniami analityków Roland Berger, technologie Przemysłu 4.0 w sektorze montażu elektroniki mogą się przyczynić do wzrostu wskaźnika ROCE (ang. Return On Capital Employed), określającego wydajność oraz rentowność inwestycji, w które zaangażowany jest kapitał stały przedsiębiorcy, na poziomie rentowności inwestycji nawet o 20%, a zysku operacyjnego nawet o 6%.
Fuzje i przejęcia
Polska branża produkcji elektroniki, mimo ciągłego rozwoju, to w głównej mierze małe i średnie przedsiębiorstwa, o przeważnie jednopokoleniowym okresie istnienia na rynku. Powoduje to z jednej strony sporą konkurencyjność na rynku usług EMS, a z drugiej rodzi szereg problemów.
Prężnie działające, lecz niewielkie i rozdrobnione firmy dopiero budują swój kapitał, więc są łatwym obiektem przejęć. Mały kontraktowy producent elektroniki przegrywa z koncentracją rynku, do jakiej dochodzi w styczności z dużym biznesem - dokapitalizowane, duże przedsiębiorstwa zagraniczne posiadają odpowiednie środki, by przejmować mniejsze podmioty na rynku. Równie ważną kwestią bywa brak sukcesji, ponieważ gdy założyciel i właściciel firmy wycofuje się ze swojego biznesu, firma traci swoje główne koło napędowe, stając się łatwym celem przejęcia lub stopniowo upadając w wyniku stopniowego pogarszania się jakości świadczonych usług.
Demografia w Polsce
Polska gospodarka, podobnie jak w większości krajów rozwiniętych, staje w obliczu wyzwań demograficznych. Mogą one doprowadzić do zahamowania dotychczasowego modelu wzrostu - niekorzystne uwarunkowania demograficzne w połączeniu z niską produktywnością pracy i nieefektywnością rynku pracy.
Polska w obliczu kryzysu pandemii poradziła sobie wzorowo z jedną z dotychczasowych bolączek - źródłem nieefektywności na rynku pracy, jakim był w latach wcześniejszych stosunkowo niski wskaźnik aktywności zawodowej. W ostatnim kwartale 2020 wskaźnik zatrudnienia w grupie osób aktywnych zawodowo (osób od 18 roku życia do osiągnięcia wieku emerytalnego) osiągnął 75,6 proc. Jednak tak wysoki wynik nie zmienia faktu, iż nierównowaga na rynku pracy będzie się pogłębiać z powodu niskiego wskaźnika urodzeń i większej długowieczności, co jest charakterystyczne dla kryzysu demograficznego obserwowanego również w innych krajach europejskich.
Od początku lat 90-tych, współczynnik dzietności w Polsce (średnia liczba dzieci urodzonych przez kobietę w ciągu jej życia) spada i w 2020 roku wyniósł 1,378. Jest to najniższy wynik od 2016 roku, kiedy to wartość współczynnika wyniosła 1,357. Efektem takiego stanu rzeczy jest starzenie się społeczeństwa i jednoczesne kurczenie się sił roboczych. Sytuacja wymaga przeprowadzenia istotnych reform rynku pracy, poprawiających min. saldo migracji. Aktualnie jest ono ujemne - więcej pracowników wyjeżdża niż przyjeżdża.
